Día Internazional d’a Educazión

Esta entrada también está disponible en: Aragonés Català Español Français English

SARGANTANAS TA LA CALOR

Se la he colau a lo mío chirmán. Como s’empeñora en no estudiar nunca, se m’ha ocurriu que podeba redir-me d’él un rato.

Le he dito que a millor manera ta combatir a calor yera minchar sargantanas:
– Que sí, que sí. Lo sabe tot o mundo (siempre le amola muito estar o zaguero en enterar-se de tot). No i hai pon millor ta pasar o verano que minchar sargantanas.
Él: Pero qué dizes? Cómo vas a minchar sargantanas?
Yo: Y cómo si no vas a absorber a melanina?
Él: Ah, ya, a melanina. Ixo d’a piel.
Yo: Sí, lo de a piel que aduya a protecher-se d’o sol. (Ye importán soltar una palabra que le sone y plantiar una situazión que pueda pareixer verosimil mezclando verdaz que él conoxca con mentiras que t’acabes d’inventar, para que no se note. Y no te ridas, ei? Que no te veiga sisquiera una riseta). Si minchas sargantanas, o estamago y o bodiello absorben a melanina que tienen as sargantanas en a piel y ista pasa a lo tuyo galox sanguíneo, tamién a la tuya piel, y asinas se suporta millor a calor.

Aspero uns segundos y ta refirmar a mía teoría, con a mayor cara d’extrañada que soi capaz de meter, le pregunto: “No l’has sentiu? Ayer fazioron un filo en Twitter”.
No contesta. Creigo que ya lo tiengo a punto:
“Salimos a por unas sargantanas ta prener-nos-las con a brenda?”- Cuan acabo de dezir a frase creigo que m’he pasau y que me va a dezir que no le conte milongas, pero, de sopetón, me diz: “Venga, imos, que fa una calor…”.

A duras penas m’aguanto a carcallada y ubro a puerta de casa. “Ah, voi a por un táper ta alzar-las”. Voi a la cozina y torno con un táper en a mano. No me puedo creyer que se lo siga tragando, pero ara quiero veyer dica dó puedo plegar.

Salimos y cazamos sargantanas, como febanos dinantes en l’ortal d’os míos lolos. A la vuelta plega a ora d’a verdat: “Venga, pus agora las lavamos un poquet ta tirar-les o polvo y nos las minchamos”-digo despreocupada. Ubro o táper, chito augua por alto d’as sargantanas y se las ofrexco pillando una por a coda ta que veiga que yo me la voi a minchar. Y chusto cuan ye a punto de calar en a boca dentra a mía mai en a cozina:
– Pero se puede saber qué fez?
– Lo de a melanina, contesta o mío chirmán.

Y astí ya no puedo más y m’empezo a petar d’a risa. Os vezins baixan a preguntar qué pasa.
Si o mío chirmán ese estudiau un poquet más, seguramén abría sabiu que a melanina ye un pigmento que ya tenemos a mayoría d’os seres vivos, asinas que no emos de minchar-nos a unatro animal ta obtener-la.

Talmén tamién abría sabiu que os reptils no cheneran a suya propia calor y por ixo viven en puestos mui calidos y buscan o sol, porque ye a unica forma que tienen de calentar-se y a melanina, anque tamién tiengan, no tiene cosa a veyer con l’asunto.

Tamién sería bien que se parase a considerar que en rez cualsequiera puede escribir de cualsequier tema, sin que ixo signifique nezesariamén que sabe d’o que fabla.

 width=

No sé qué opinas tu, pero yo creigo que a educazión ye cruzial para que dengún nos faiga creyer pon que no siga zierto. No te pareixe? Porque si no, acabamos a punto de minchar-nos una sargantana, convenzius que va a estar buenismo ta lo nuestro cuerpo. Tot y con ixo, te fas una idea de cuántos ninos siguen sin estar escolarizaus en o mundo? Chita un gollada más abaixo.

Descripzión

A educazión constituye a base ta la formazión integral de tota persona y ta la suya inserzión en o mundo. Ye un dreito umano, un bien publico y una responsabilidat coleutiva.

Sin una educazión de calidat, inclusiva y equitativa ta toz y d’oportunidaz d’aprendizache a lo largo de tota la vida, os países no adubirán alcanzar a igualdat de chenero ni trencar o ziclo de pobreza que dixa rezagaus a millons de ninos, chovens y adultos.

En l’autualidat, 262 millons de ninos y chovens siguen sin estar escolarizaus, 617 millons de ninos y adoleszens no pueden leyer ni manullan os rudimentos d’o calculo; menos d’o 40 por ziento d’as ninas de l’África Subsahariana completan os estudios d’educazión primaria y uns 4 millons de ninos y chovens refuchiaus no pueden asistir a la escuela. L’Asambleya Cheneral d’as Nazions Unidas reserva o 24 de chinero como Día Internazional d’a Educazión ta mantener presén o papel que a educazión desempeña en a paz y o desembolique, y ta recordar-nos que o dreito a la educazión ye bella cosa universal.

Más informazión

Os obchetivos y contenius d’ista propuesta pueden estar relazionaus con atras calendatas significativas tamién abordadas en iste proyeuto, como o Día Internazional de l’Alfabetizazión (8 de setiembre), o Día Mundial d’os Dozens (5 d’octubre) u o Día Internazional contra a Violenzia y l’Enresto Escolar (3 de noviembre). Tamién puede estar derivau a actividat que puedan realizar-se en l’aula en relazión con o Día d’a Educazión Aragonesa (30 de mayo).

En Aragón…

Dende l’año 2001 Aragón desfruta de competenzias en educazión y tiene capazidat ta organizar o currículo d’educazión primaria y secundaria. A portalada Educaragón replega totas as notizias, azions y iniziativas endrezadas a la ordinazión d’o prozeso educativo en a nuestra comunidat autonoma.

Tradizionalmén y de forma autonoma, en Aragón s’han veniu levando a cabo iniziativas endrezadas a consolidar modelos ta una educazión creativa y partizipativa. Dende o dezenio de 1970, o Movimiento de Renovazión Pedagochica d’Aragón empenta a Escuela de Verano de l’Altoaragón. O 30 de mayo ye establiu como Día d’a Educazión Aragonesa. Con un seguimiento más acusau en Educazión Primaria, permite a mesa comuna de proyeutos, a reconoixenzia de determinatas labors profesionals… Podemos apreziar-lo en a gala de 2022

 class=
https://www.youtube.com/watch?v=4ctDcCuyx4w

Un detalle

Con a enchaquia d’a zelebrazión de 2023 d’iste Día Internazional, o lema lanzau por Unesco pide “invertir en as personas, priorizar a educazión” ta azelerar o progreso ta toz os Obchetivos de Desarrollo Sostenible en un contesto de rezesión mundial, desigualdaz crexens y crisis climatica. Amás, s’adedicó o Día Internazional a las ninas y mullers d’Afganistán que s’han visto privadas d’o suyo dreito a la educazión.

Resulta d’intrés o breu vidio que, fendo valer ixos obchetivos, cala “un mensache d’asperanza”.

 class=

Una reflesión

L’Obchetivo 4 dentro de l”Achenda 2030 de Nazions Unidas ta lo Desembolique Sostenible ye Educazión de Calidat: guarenziar una educazión inclusiva, equitativa y de calidat y promover oportunidaz d”aprendizache ta toz.

A educazión permite a mobilidat sozioeconomica y ye clau ta salir d’a pobreza. Entre o zaguero dezenio, se conseguioron grans abanzes a la ora d’enamplar l”azeso a la educazión y as taxas de matriculazión en as escuelas en toz os libels, espezialmén ta las ninas. Manimenos (como ya emos dito), agún somos luen d’a meta y a situazión creada por a pandemia d’a COVID-19 ha ralentizau una progresión que cal recomponer.

 class=

Proposas ta o/a profesor/a

En Aragón se da una espezial sensibilidat arredol d’o fenomeno d’a despoblazión. Ye un autentico problema en muitas d’as nuestras comarcas. En iste contesto, o tancadura d’una escuela rural ye un autentico drama que, amás de simbolismo, tiene muitas connotazions. Os intentos por salvar situazions limite (inzentivos a nuevos pobladores con familias…) gosan saltar de vez en cuan a rez u a meyos de comunicazión, pero a realidat sozial ye muito más profunda.

Puede clamar-se l’atenzión sobre bel informe u notizia de busqueda senzilla. Tamién puede tener-se en cuenta a propia realidat d’o zentro en o cual nos trobamos (ziudat gran u chica, bario, capitero comarcal, aria más u menos despoblada…) ta asignar un perfil a lo treballo que se proponga.

En relazión con tot isto, puede estrayer-se bella idea ta compartir en l’aula: por exemplo, a partir d’a portalada coleutiva, no esclusivamén aragonés, Escuela rural.net. En un contesto más amplio, a partir d’a lectura d’o libro Escuelas. O tiempo aturato (Prames, 2006).

 class=

Ye mui recomendable a consulta de recursos como os vinculaus a lo Museu Pedagochico d’Aragón u l’analisi de contenius en referenzias siñaladas anteriormén (Educaragón, Escuela de Verano…).Con carauter cheneral, puede resultar esclarecedora a lectura d’o documento d’Unesco “Reimaginar chuntos os nuestros futuros: un nuevo contrato sozial ta la educazión

En ista propuesta, consonan o meyo y l’obchetivo, l’instrumento y a finalidat. Fablar d’Educazión ye invocar a una totalidat. A bella cosa que amás ye zentral en a formazión d’a persona, que ye integral, y que se relaziona con muitas atras valors.

Entre as estratechias basicas ta l’aplicazión d’o desembolique d’o currículo d’a comunidat autonoma d’Aragón, se troba o desembolique d’abelidaz comunicativas, a traviés d’o progreso en a esprisión oral y o fomento d’a lectura y a escritura, en totas as materias en os distintos libels d’enseñanza. A presa de conzenzia arredol d’a importanzia d’ista commemorazión aduya a reforzar ixa estratechia. Como elemento correutor de realidaz sozials problematicas y de desigualdat global, a educazión ha d’estar abordada tamién dende os aspeutos de cooperazión y solidaridat plantiaus en o currículo.

Aquí se presienta una selezión d’os obchetivos y competenzias aparenmén más relazionaus con a propuesta, pero o ventallo puede estar más amplio en funzión d’os matiz que podamos asoziar-le.

Obchetivos que aduya a complir ista propuesta

ESO:

  • Asumir responsablemén os suyos debers, conoxer y exerzer os suyos dreitos en o respeto a os de demás, prauticar a toleranzia, a cooperazión y a solidaridat entre as personas y grupos, exerzitar-se en o dialogo, afianzando os dreitos umanos y a igualdat de trato y d’oportunidaz entre mullers y ombres, como valors comunas d’una soziedat plural, y parar-se ta l’exerzizio d’a ziudadanía democratica.
  • Desarrollar mañas basicas en a utilizazión d’as fuens d’informazión ta, con sentiu critico, alquirir nuevas conoixenzias. Adquirir una preparazión basica en o campo d’as teunolochías, espezialmén as d’a informazión y a comunicazión.

Bachillerato:

  • Exerzer a ziudadanía democratica, dende una perspeutiva global, y alquirir una conzenzia zivica responsable, inspirada por as valors d’a Constituzión española, asinas como por os dreitos umanos, que fomente a corresponsabilidat en a construzión d’una soziedat chusta y equitativa.
  • Consolidar una madurez personal y sozial que les permita actuar de forma responsable y autonoma y desarrollar o suyo esprito critico. Preveyer y resolver pazificamén os conflictos personals, familiars y sozials.
  • Fomentar a igualdat efeutiva de dreitos y oportunidaz entre ombres y mullers, analisar y avaluar criticamén as desigualdaz y discriminazions existens, y en particular a violenzia contra la muller y empentar a igualdat real y a no discriminazión d’as personas por cualsequier condizión u zircunstanzia personal u sozial, con atenzión espezial a las personas con discapazidat.

Materias con as cualas puede vincular-se

  • Realmén, puede relazionar-se con cualsequier materia de primer ziclo d’a ESO y asignar-se a Educazión ta la ziudadanía y os dreitos umanos en o segundo ziclo.
  • Bachillerato: A asignar en funzión de modalidat.

Desembolique de competenzias

  • Competenzia en comunicazión lingüistica.
  • Competenzia matematica y competenzias basicas en zenzia y tecnolochía.
  • Aprender a aprender.
  • Competenzias sozials y zivicas.
  • Conzenzia y esprisions culturals.