Día Internazional d’a Luenga Materna

Esta entrada también está disponible en: Aragonés Català Español Français English

TACOS MATERNOS

Tu veyes o mundo como ye u como lo define a tuya luenga?

Talmén has sentiu ixo que os esquimales tienen 12 palabras diferens ta la nieu. En o mundo esquimal esisten doze conzeptos mientres que en o nuestro mundo nomás i hai un. Totas dos realidaz son diferens. Isto nomás ye un exemplo chico, pero i hai mil maneras en as cualas a luenga que un fabla puede cambiar u definir a suya forma de veyer o mundo. Te l’ebas plantiau bella vez?

No te quiero embolicar con istorias complicadas, pero cal reconoxer que lo de as luengas a vezes ye un autentico chandrío. Ya en ista mesma frase, se m’han colau palabras aragonesas porque a los cuals nos emos criau en Aragón, nos pasa muito. A tu te pasa?

Aquí en Aragón se fablan tradizionalmén l’aragonés, o castellano y o catalán, pero, amás, i hai casas en as cualas se charran tantas luengas que un ya no sabe ni o que fabla. Ye o caso d’a tuya?
No pasa pon, tiengo a preba infalible ta saber cuál ye a luenga materna d’una persona que fabla varias: os reniegos.

Cal meter-se en una situazión que te cabree muitismo. Por exemplo, te ye cayendo una carrañazo por bella cosa que no has feito, o culpable se’n ye indo de rositas y astí no i hai visos que a cosa millore, aguantas o que puez, pero cuan ya te fartas, empezas a soltar reniegos a dreito y siniestro que salen dreitos d’a tripa, sin filtrar, sin pasar ni un segundo por a cabeza. Astí ye cuan cal fixar-se en a luenga que utilizas: ixa ye a tuya luenga materna. En a cuala sientes as cosas. Y ixa luenga puede no nomás limitar a tuya forma de veyer o mundo sino mesmo determinar a tuya vida.

Que por qué lo digo? Porque acabo de descubrir que o 40 % d’a poblazión mundial no tiene azeso a una educazión en una luenga que entienda y se m’ha chelau a sangre. M’he prexinau a yo mesma en clase de mates en chaponés. Mai mía, si me viene chusto ta entender-las en español!

 width=

Sigue leyendo si quiers saber más sobre o tema.

Descripzión

O Día d’a Luenga Materna se zelebra en tot o mundo dende l’año 2000 dezaga d’un alcuerdo d’a Conferenzia Cheneral d’a Unesco zelebrada l’año anterior en Bangladesh. En a base d’iste Día ye l’apuesta por a diversidat cultural y lingüistica como motor d’una soziedat sostenible.

L’atenzión a la interculturalidad ye esenzial. A valorazión d’a luenga u luengas propias y a reconoixenzia d’as allenas contribuyen tamién a lo desembolique integral d’a persona y a lo complimiento de l’obchetivo “Educazión de Calidat” dentro de l’Achenda 2030 de Nazions Unidas.

A commemorazión d’iste día nos conzenzia amás sobre a delicada situazión de muitas luengas menazadas y en periglo de desaparizión (con tot o que ixo rebaila de perda de patrimonio cultural, en estar as luengas correya de transmisión de saberes, de conoixenzias y de modos de vida).

 class=
Más informazión

Os obchetivos y contenius d’ista propuesta pueden estar relazionaus con o Día Europeu d’as Luengas (26 de Setiembre).

 class=

En Aragón…

A nuestra comunidat autonoma tiene o privilechio de contar con tres luengas propias: castellano, aragonés y catalán. A nuestra soziedat ye cada vez más plural y tamién i hai aragoneses y aragonesas cual luenga materna obedexe a atros orichens (dende l’arabe, y o chino dica o rumano y luengas eslavas, entre muitas atras).

As luengas son un tresoro, responden a un legau y ye un aber de preservar-las… y utilizar-las. Porque debán de tot son veiclos de comunicazión, tienden puens d’entendimiento. Nunca han d’estar conzebidas ta marcar distanzias.

Correspondendo a ixa filosofía y a ixa realidat plural, o Día Internazional d’a Luenga Materna cuenta en Aragón toz os años con una importán achenda d’autividaz arredol d’a mesma, con espezial atenzión a las luengas propias minorizadas: obras de teatro y conziertos, audiovisuals y esposizions, charradas y presentazions de libros…

Un exemplo d’a programazión de 2023 se troba dentro d’a portalada que o Gubierno d”Aragón dedica a ista realidat lingüistica.

Un detalle y una reflesión

Se calcula que cada año desaparexen unas ventizinco luengas en o mundo. Muitas atras son amanasadas. L’Atlas d’as Luengas d’o Mundo en Periglo (Unesco) autualiza datos arredol d’ixe tema y mete l’azento sobre a suya gravedat.

 class=

O 40 % d’a poblazión mundial no tiene azeso a una educazión en una luenga que fable u entienda. Manimenos, tamién i hai abiu abanzes en educazión plurilingüe basada en as luengas maternas (en particular dende os primers estudios), y i hai un compromiso creixén d’as instituzions ta que cobren vida en a esfera publica.

Añadindo un matiz relazionau con as tecnolochías y a suya dople cara, s’espresaba a directora cheneral d’a Unesco Audrey Azoulay:

A teunolochía puede proporzionar nuevas ferramientas ta preservar-la, por exemplo, en permitir-nos gravar y conservar luengas que a vezes nomás esisten en forma oral, fazilitando asinas a suya difusión y analisi. En resumen, fan d’as luengas locals un patrimonio común. Ara bien, debán d’o risque d’uniformizazión lingüistica que entraña Internet, tamién emos d’estar consziens que o progreso teunolochico nomás será a lo servizio d’o plurilingüismo mientres faigamos un esfuerzo ta que ixo siga asinas.

Propuestas ta o/a profesor/a

O Día Internazional d’a Luenga Materna tiene un zierto cariz “intercambiable” con calendatas como o Día Europeu d’as Luengas (26 de setiembre). Iste evento, conzebiu como omenache a la diversidat lingüistica d’un continente, Europa, con más de 200 luengas propias, en o cual a UE poseye 24 luengas ofizials, do i hai unas 60 luengas rechionals u minoritarias y en o cual se fablan muitos idiomas más prozedens d’atras partes d’o mundo… conzentra pros propuestas didauticas en torno suyo.

En o ret i hai diversos blogs de dozens que proponen autividaz de diferén perfil. Entre o que emos visto, nos pareixe destacable: 6 autividaz sobre as luengas d’o mundo (A Clase d’Ele).

Ixe carauter “intercambiable” rebaila empenta en totas dos direzions, podendo-se considerar totas dos chornadas (26 de setiembre y 21 de febrero) perfectamén compatibles, retroalimentándose a una a l’atra.

L’entorno de cada zentro educativo (a suya localizazión cheografica, a realidat cultural local-comarcal, a zona lingüistica) y a realidat interna de cada aula (a suya composizión sozial y etnica, por exemplo) pueden condizionar estratechias y aduyar a establir metodolochías concretas.

Se puede chugar con a esperenzia de l’alunnau: si lo i hai de prozedenzia estranchera y a suya luenga materna ye diferén d’a castellana; si en casa s’emplega aragonés u catalán, si bel familiar lo fabla, si s’utilizan palabras diferens en bel contesto concreto… Ye interesán convertir esperenzias cutianas como obchetos de verbalización, elementos de comparanza y aprendizache.

Os recursos educativos suministraus en a pachina d’o Gubierno d’Aragón (do amás i hai un aria privada ta lo profesorado) pueden estar de muita utilidat.

 class=

Recomendamos o visionau y (si se considera) charrada arredol d’o documental “Aragón y as suyas luengas”, en libre azeso en a canal de Youtube de “Luengas d”Aragón”:

 class=

Obchetivos que aduya a complir ista propuesta

ESO:
  • Desarrollar destrezas basicas en a utilizazión d’as fuens d’informazión ta, con sentiu critico, alquirir nuevas conoixenzias. Alquirir una preparazión basica en o campo d’as teunolochías, espezialmén as d’a informazión y a comunicazión.
  • Comprender y espresar con correzión, oralmén y por escrito, en a luenga castellana y, en o suyo caso, en aragonés u en catalán d’Aragón, testos y mandaus complexos, y iniziar-se en a conoixenzia, a lectura y o estudio d’a literatura.
  • Comprender y espresar-se en una u más luengas estrancheras de manera apropiada.
  • Conoxer, avaluar y respetar os aspeutos basicos d’a cultura y a istoria propias y d’os demás, asinas como o patrimonio artistico y cultural.
Bachillerato:
  • Afianzar os costumbres de lectura, estudio y disziplina, como condizions nezesarias ta l’eficaz aproveitamiento de l’aprendizache, y como meyo de desembolique personal.
  • Dominar, tanto en a suya esprisión oral como escrita, a luenga castellana y, en o suyo caso, l’aragonés u o catalán d’Aragón.
  • Espresar-se con fluidez y correzión en una u más luengas estrancheras.
  • Utilizar con solvenzia y responsabilidat as teunolochías d’a informazión y a comunicazión.

Materias con as cualas puede vincular-se

  • Luenga Castellana y Literatura / Luengas Estrancheras / Luengas Propias d’Aragón (ESO, 1er y 2º ziclos).
  • Luenga Castellana y Literatura / Luengas Estrancheras / Luengas Propias d’Aragón / Atras en funzión de modalidat (Bachillerato).

Desembolique de competenzias

  • Competenzia en comunicazión lingüistica.
  • Conzenzia y esprisions culturals.